زندگی نامه
بسم الله الرحمن الرحیم
آیة الله آقاى حاج شیخ یعقوب جعفرى (جعفرىنیا) فرزند محمد حسین در 11 بهمن ماه 1325 در شهر مراغه در یک خانواده متوسط مذهبى به دنیا آمد و از سنّ 6 سالگى در یکى از مکتب خانههاى قدیمى شهر به خواندن قرآن مشغول شد و پس از آن در حوزه علمیه مراغه به تحصیل ادبیات فارسى و عربى و متون درسى پرداخت و تا کتاب معالم الاصول را در آنجا خواند. برخى از اساتید ایشان در آن زمان عبارت بودند از: مرحومان شیخ رضا ماجدى، شیخ حسین پیشنماز، شیخ احمد امینى و شیخ حسین هبتى.
وى در سال 1342 به حوزه علمیه قم عزیمت کرد و ادامه تحصیل داد. برخى از اساتید ایشان در سطح عبارت بودند از: آیة الله آقاى حاج شیخ محسن دوزدوزانى، آیة الله آقاى حاج سید یوسف مدنى، آیة الله آقاى شیخ یداللّه دوزدوزانى، آیة الله آقاى ستوده، آیة الله آقاى مکارم، آیة الله آقاى سبحانى و مرحوم آیة الله آقاى سید رضا صدر.
همچنین اساتید ایشان در درس خارج که حدود 15 سال ادامه داشت عبارت بودند از: مرحومان آیة اللّه شیخ هاشم آملى، آیة اللّه فیروز آبادى، آیة اللّه شیخ کاظم تبریزى، آیة اللّه شریعتمدارى و آیة اللّه گلپایگانى. و نیز از دروس آیة اللّه میرزا جواد تبریزى و آیة اللّه وحید خراسانى هم استفاده کرد و در دروس عقلى از شهید مفتح و آقاى انصارى شیرازى و آقاى حسن زاده آملى بهره برد.
در کنار خوشه چینى از دانش این بزرگان، خود نیز به تدریس بعضى کتابهاى درسى پرداخت و همزمان در سالهاى 50 تا 56 چندین سال در دار التبلیغ اسلامى که در آن زمان برنامههاى منظمى داشت درس خواند و دوره عالى آن را گذراند و در آنجا از محضر اساتیدى مانند شهید مطهرى و مرحوم صدر بلاغى و مرحوم سید مرتضى شبسترى و مرحوم آیة الله حاج میرزا باقر ملکى میانجى ومرحوم آیة الله شیخ اسحاق آستارایى ونیز آیة الله مکارم و آیة الله سبحانى و آیة الله شبیرى زنجانى و دیگران استفاده کرد و در همان جا به تدریس پرداخت.
از حدود سال 1346 با مطالعه آثار نویسندگان بزرگ مذهبى و روشنفکران آن عصر و برخى از ترجمههاى کتابهاى خارجى و آشنایى با شیوه نگارش، دستى به قلم برد و مقالاتى نوشت که اولین مقاله وى در نشریه مسجداعظم چاپ شد، تا بالاخره وقت بیشترى را براى مطالعه و تحقیق و نوشتن صرف کرد و مقالات بسیارى را در مجلات مختلف نوشت و سردبیر مجله نسل نو شد که در آن زمان از سوى دارالتبلیغ اسلامى در سطح جوانان منتشر مىشد و با استقبال فراوانى روبرو بود. بعدها نیز سردبیرى مجله مکتب اسلام و مجله تخصصى کلام اسلامى را بر عهده داشت.
همزمان با این فعالیتهاى علمى و حوزوى، همواره در موسمهاى تبلیغى مانند ماههاى رمضان و محرم و صفر به تبلیغ مىرفت و بیشتر در مساجد و مجالس شهر مراغه و نیز به صورت متفرقه در شهرهای شیراز، تهران، ملایر، گلپایگان و اهواز انجام وظیفه مىکرد.
آیة الله جعفرى علاوه بر فقه و اصول، در مطالعات و تحقیقات خود در آغاز بیشتر به رشته تاریخ گرایش داشت ودر این رشته کتابهایى را نوشت که بعضى از آنها چاپ شده است مانند: خوارج در تاریخ، مسلمانان در بستر تاریخ، بینش تاریخى قرآن، بینش تاریخى نهج البلاغه و مقالاتى در تحلیل برخى از وقایع تاریخى. همچنین چندین دوره در مرحله کارشناسى ارشد رشته تخصصى تاریخ در حوزه علمیه تدریس کردهاست. پس از آن در مطالعات خود به سوى علم کلام و تاریخ علم کلام و ملل ونحل گرایش یافت و در این رشته نیز کتابهاى متعدد و مقالات بسیارى نوشت و در این مرحله بود که مجله کلام اسلامى از سوى مؤسسه امام صادق (ع) وابسته به آیة اللّه سبحانى، زیر نظر ایشان منتشر مىشد و نیز در این مرحله به تصحیح برخى از متون کلامى متقدمان پرداخت که از جمله آنها مىتوان از کتاب شرح جمل العلم از سید مرتضى و کتاب مناهج الیقین از علامه حلى که هر دو با پاورقىهاى مفصل ایشان به زبان عربى چاپ شده است، نام برد.
سپس سیر فکرى ایشان به سوى قرآن و علوم قرآنى و در نهایت تفسیر قرآن تغییر جهت یافت و مطالعات خود را در تفسیر و علوم قرآنى متمرکز کرد و نتیجه آن علاوه بر دهها مقاله در این موضوع که در مجلات مختلف چاپ شده است، چندین کتاب است که از جمله آنها مىتوان از کتاب سیرى در علوم قرآن، پژوهشى درباره صابئین، رسم الخط مصحف، سیماى امام على (ع) در قرآن، تفسیر سوره یوسف، تفسیر سوره انعام، تاریخ اسلام از منظر قرآن و از همه مهمتر مجلدات تفسیر کوثر نام برد که هم اکنون نیز به نوشتن آن مشغول هستند، تفسیر کوثر که یک تفسیر ترتیبى از اول قرآن تا آخر آن است، با روش خاص و با توجه به نیازهاى روز نگاشته مىشود و تا کنون هفت جلد آن منتشر شده و پیش بینى مىشود که به خواست خدا در ده جلد تمام شود. به خاطر نگارش این تفسیر و سایر فعالیتهاى قرآنى، در سال 1380 در نمایشگاه بینالمللى قرآن کریم تهران، طى مراسمى ایشان از خادمان قرآن معرفى شدند و توسط رئیس جمهور وقت، لوح تقدیر و جایزه به ایشان داده شد.
ایشان در این دوره از حیات فکری خود علاوه بر تحقیق و نگارش کتابها و مقالات قرآنی ، در جامعة المصطفی العالمیه (مرکز جهانی علوم اسلامی) در قم در دوره دکترای رشته تخصصی تفسیر و علوم قرآنی در دو موضوع «تفسیر تطبیقی» و «علوم قرآنی» و در دوره کارشناسی ارشد در موضوع «تفسیر آیات مشکل قرآن» و نیز در مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآنی مرکز مدیریت حوزه علمیه قم در موضوع «علوم قرآنی» به تدریس پرداخت و در سال 1387 در گردهم آیی اساتید جامعة المصطفی العالمیه به عنوان استاد نمونه معرفی شد.
ایشان همچنین در«مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی» که به عنوان مرکزی برای ترجمه قرآن مجید به زبانهای دیگر، در سطح جهانی فعالیت می کند، کارشناس علوم قرآنی و عضو تحریریه مجله ترجمان وحی است و مقالات متعددی در این مجله از وی چاپ شده است.
آیة الله جعفرى درباره انگیزه خود در نگارش تفسیرکوثر، چنین اظهار داشتند: «باید بگویم همواره معتقد بودم که با نزول قرآن سفرهاى از آسمان در زمین گسترده شده که بشر را در طول نسلها و قرنها به میهمانى فرا مىخواند و مائدههاى خود را در اختیار همگان مىگذارد و انسان در هر عصرى مىتواند به اندازه گنجایش استعداد و سعه وجودى خود از این خوان پرخیر و برکت تغذیه کند و بهره گیرد و قرآن مانند باران رحمتى است که هرکسى مىتواند به مقدار ظرفیتى که دارد آن را در خود جاى دهد، انزل من السماء ماء فسالت اودیة بقدرها.
البته در طول تاریخ، اندیشمندان بسیارى در کنار این خوان نعمت نشستهاند و عمر خود را با آن سپرى کردهاند و کوشیدهاند که یافتههاى خود را به دیگران منتقل سازند و نتیجه آن، نگارش تفاسیر باارزشى شده که از آنها به یادگار مانده است و ما اکنون میراثدار مجموعهاى گرانسنگ از تفاسیر گوناگونى هستیم که حاصل تلاش فرزانگانى است که خود را در خدمت قرآن قرار دادهاند و سالیان بسیارى از عمر خود را به تفسیر و توضیح و کشف و بیان آیات قرآنى گماردهاند و ثروتى عظیم و ماندگار براى ما پیشکش کردهاند. ولى حقیقت این است که با وجود تمام این تفاسیر پرارزش، هنوز هم گنجینه پایانناپذیر علوم و معارف قرآنى انباشته از نکات فراوانى است که کشف و استخراج آنها تعمقى دوباره و نگرشى تازه را طلب مىکند و میدان براى پژوهندگان و جویندگان بعدى همواره باز است که همت گمارند و به اندازه درک و فهم خود در این دریاى ناپیدا کرانه غور کنند و مطالب تازهاى بدست آورند. کم ترک الاول للآخر. بخصوص این که هر عصرى زبان خاص و ادبیات خاص و نیازهاى خاصى دارد و لازم است که در هر عصرى تفسیرهاى جدید و جدیدترى براى قرآن نوشته شود که ضمن وفادارى به مفاهیم قرآنى و پرهیز از تفسیر به رأى، معارف بلند آن، مطابق با نیازهاى عصر و با زبان روز ارائه شود. نگارش تفسیر کوثر براى رسیدن به چنین هدفى بودهاست، ولى آیا این توفیق را به دست آورده است؟ پاسخ آن بر عهده صاحبنظران است.» نظر حضرت آیة الله العظمی جعفر سبحانى درباره تفسیر کوثر: ایشان در کتاب خود که تحت عنوان سیمای فرزانگان منتشر شده است درجلد اول صفحه 742، پس از ذکر مقدمهاى با عنوان «نهایت ناپذیرى بهرهمندى از قرآن» و بیان تاریخچه نهضت تفسیرنگارى، در مورد تفسیر کوثر چنین مرقوم فرمودهاند: از دست آوردهاى این نهضت قرآنى در دهه دوم قرن پانزدهم، تفسیر گرانسنگ و ارزشمند «کوثر» است که با شیوهاى بس متناسب با نیازهاى روز نگارش یافته و براى مخاطبان خاص خود هدیه گرانبهایى را تقدیم داشته است. مؤلف محترم که خود یکى از پیشکسوتان علوم قرآنى در حوزه علمیه قم مىباشد، به نگارش چنین تفسیرى دست زده است، ما این اثر مفید و سودمند و افتخار آفرین را به جامعه قرآنى تبریک گفته، مطالعه آن را به عموم دانشجویان وپژوهشگران قرآنى توصیه مىنماییم، و این خدمت بزرگ و جاوید را به مؤلف محترم، حجةالاسلام و المسلمین جناب آقاى یعقوب جعفرى که خود یکى از نویسندگان باسابقه حوزه علمیه و صاحب آثار علمى ارزندهاى است، تبریک وتهنیت مىگوییم وتوفیقات روزافزون معظمله را از خداوند بزرگ خواهانیم. نظر قرآن پژوه محترم آقاى بهاءالدین خرمشاهى درباره تفسیر کوثر: ایشان طى نامهاى در پاسخ به نامه مؤلف، درباره تفسیر کوثر چنین نوشته اند: تفسیرى است بسیار متین و پرمغز و خوشتدوین و پراطلاع و سرشار از نکات علمى که با نثرى روشن و روان و خوشخوان نگاشته شده است نه ایجاز مخلّ دارد و نه اطناب مملّ و احاطه علمى و قرآن شناسى شامخ مؤلف از سراپاى آن آشکار است و در عین حرفهاى و تخصّصى بودن، براى غیر متخصصان هم مفهوم است. از خداوند بزرگ خاشعانه مسألت دارم که توفیق اتمام این تفسیر عالى ارجمند را به آن جناب مرحمت فرماید.
* * *
خواننده محترمى از تهران با امضاى «کوثردوست» که لابد امضاى مستعارى است، ضمن تشویق مؤلف، دو بیت شعر فرستاده که در زیر مىآوریم:
به دریاى معانى جستجو کن درّ و گوهر را
منوّر کن به نور علم و دانش جان و پیکر را
حضورى گر همىخواهى تو در خلوتگه قرآن
بیا همراه ما باش و بخوان تفسیر کوثر را